Ногоон хөгжилд сэтгүүлчдийн өргөх дуу хоолой

Байгаль, экологид ээлтэй ногоон эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих, тэргүүлэх салбар болгоход сэтгүүлчид сэтгэл санаагаа чилээн энэ салбар руу нийтлэл, нэвтрүүлгээ чиглүүлж байгааг сайшаах нь зүйтэй. Ийм нийтлэлийн тоонд ”Mongolian economy” сэтгүүлийн сэтгүүлч Э.Зоригтийн 2012 оны 5 дугаар сард бичиж нийтлүүлсэн “Монгол Улс дэлхийн зүрх болж чадах уу” тэмдэглэлийг дурдаж болно.

Залуу сэтүүлч Э.Зоригтийн ногоон эдийн засгийн талаар “Ногоон эдийн засгийн өсөлт” ТББ-ын тэргүүн, “Эко-Ази” дээд сургуулийн захирал Ц.Адъяасүрэнтэй ярилцсан “Өнөөдөр би ажилдаа нийтийн тээврээр ирсэн”, нарын эрчим хүчний ашиглалтын тухай “Нар дэлхий хоёр”, салхины эрчим хүч ашиглалтын асуудлыг хөндсөн  “Салхитай Монгол” зэрэг ярилцлага, нийтлэлүүдийг  уншиж байв. Эдгээрээс бид “Монгол Улс дэлхийн зүрх болж чадах уу” тэмдэглэлийг илүүтэй сонирхсон тухайгаа дээр дурьдсан билээ.
Э.Зоригт энэхүү нийтлэлдээ эрчим хүчний тогтвортой хөгжлийг хангахын тулд манай орон сэргээгдэх эрчим хүчний байгальд ээлтэй шавхагдашгүй нөөцүүдийг ухаалгаар ашиглаж ирээдүйд Монгол Улс дэлхийн зүрх боломжтой тухай өгүүлжээ.
Чулуужсан түлшнээс ихээхэн хамааралтай байдаг Монгол улс  цахилгаан эрчим хүчнийхээ 90 хувийг нүүрснээс гаргаж авдаг тухай, их ачааллын үед хойд хөршөөсөө эрчим хүч импортолдог гэхчилэнгээр  өөрийн орны эрчим хүчний хөгжлийн өнөөгийн байдлыг эхлэл хэсэгтээ өгүүлсэн бол “Дэлхийн эрчим хүчний чиг хандлага ямар байна вэ?” дэд гарчиг дор 2008 оноос  хойш дэлхийн улс орнууд цэвэр эрчим хүчийг түлхүү ашиглах болж, нийт эрчим хүчний 20 орчим хувийг сэргээгдэх эрчим хүчнээс гаргаж авсан байна. Энэ тоо жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа ба Японы Фүкү-шимагийн ослын дараахан  дэлхийн улс орнууд өсөн нэмэгдэж буй эрчим хүчний хэрэглээгээ сэргээгдэх эрчим хүчээр шийдэхээ илэрхийлж байгаа дэлхий дахины хандлагыг багцлан өгүүлжээ. Ийнхүү дэлхий дахины чиг хандлагыг өгүүлэх нь ач холбогдолтой. Учир нь нийтлэлд аливаа асуудлыг түүхэн талаас нь авч үзэх, дэлхийн тэргүүний орнуудын туршлагыг өгүүлэх нь тухайн юмс үзэгдлийг  хэтийн хандлага, хөгжлийн зөв голдиролыг тогтооход тустай билээ.
“Улстөрждөг ус” удаах дэд гарчигт  манай улс өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний өсөлтөө шийдэхийн тулд их хүчин чадлын усан цахилгаан станцын ажлыг яаравчлах ёстой ч энэ ажил улс төржөөд хэрэгждэггүй тухай асуудлыг олон баримтаар уншигчдад хэлжээ.
Нарын эрчим хүчний ашиглалтын тухай “Нар дэлхий хоёр”, салхины эрчим хүчний талаар  “Салхитай Монгол” гэсэн хоёр нийтлэлд өгүүлсэн санаагаа нэгтгэн нар, салхи түүнээс гадна усны нөөцөө ашиглан эрчим хүч үйлдвэрлэхийг Монгол улсын бодлогын хэмжээнд авч үзэхийг салбарын бодлого боловсруулагчдад зөвлөмж саналыг дээрх нийтлэл дэвшүүлсэн юм.  Үүнийгээ Эрчим хүчний зохицуулах хороо­ны дарга Т.Цэрэнпүрэвийн хэлсэн “Өөрийн улсад тохирсон эрчим хүчний тогтвортой хөгжлийг бий болгохын тулд бид дэлхийн эрчим хүчний чиг хандлага,улс орныхоо бодлого, стратеги, хөгжлийн загвартаа тулгуурлан хэрэгжүүлэх эрчим хүчний шинэ бодлого гаргах хэрэгтэй” гэсэн үгээр бататгажээ.
Монголд сэргээгдэх эрчим хүч ашиглах ямар хэрэгцээ шаардлага байгааг сэтгүүлч дараах санаа, баримтуудаар нотолжээ. Үүнд,
1.    Байгальд ээлтэй, хүн ардын эрүүл мэнд амь насанд аюулгүй байх үүднээс сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах нь зайлшгүй буюу Фукушимагийн атомын цахилгаан станцаар жишээ болгон нотолсон бол
2.    Нөгөө талаас монгол орны эрчим хүчний хэрэглээ 2020 онд 1128 мВт-д хүрэх төлөвтэй бөгөөд энэ хугацаанд ТЭЦV ашиглалтад орох хэдий ч хурдтай өсөн нэмэгдэж буй эрчим хүчний хэрэглээг бүрэн хангаж чадахгүй юм байна.” гэдэг баримтаар харуулсан.
“Зүүн хойд Азийн сэргээгдэх эрчим хүчний хамтын ажиллагаа” сэдэвт олон улсын бага хуралд Монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хэлэхдээ, сэргээгдэх эрчим хүчний чиглэлд Монгол Улсад томоохон боломж бий бөгөөд сэргээгдэх эрчим хүчний судалгаа, үйлдвэрлэл, ашиглах үйл ажиллагаанд асар их ач холбогдол өгч байгаагаа илэрхийлсэн юм. Мөн Монгол улс Сэргээгдэх эрчим хүчийг 2006-2020 он хүртэл хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөртэй, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд Сэргээгдэх эрчим хүчний хууль батлаад гаргасныг уншигчид мэдэх буй за.
Төр нь ийнхүү бодлогоо тодорхойлсон үед нүүрс түлдэг, эсвэл Орос улсаас экспортоор эрчим хүчээ аваад сууж байгаа Монгол оронд  нар, салхи, ус гэсэн эрчим хүчний шавхагдашгүй нөөцөө нэн даруй ажил хэрэг болгох боломж байна гэж салбарынханд төдийгүй олон нийтэд сануулан хэлснээр энэ нийтлэлийн ач холбогдол тодорхойлогдоно.  Жилийн 230-260 хоногт нь нартай байдаг, Монголын хээр болон цөлөрхөг хээрийн бүсэд салхи ихтэй байдаг гэдэг статистик баримтууд эрчим хүчний шавхагдашгүй их нөөц бий гэдгийг харуулдаг.
Сэтгүүлч нийтлэлдээ Эрчим хүчний зохицуулах хороо­ны дарга Т.Цэрэнпүрэв, ЭБЭХ-ний сайд Д.Зоригт зэрэг албаны эх сурвалжуудыг ашиглаж мэдээллээ илүү үнэ цэнтэй болгосноос гадна баялаг мэдээлэл, судалгаа ашиглажээ. Монголын  эрчим хүчний асар их нөөцийг графикаас харуулсан байна.  Одоо хэрэгжиж буй “Ньюком” группын 50 мВт-ын анхны “Салхит” салхин станц, 2000 оноос хойш хэрэгжсэн “100.000 нарны гэрэл” төсөл зэргийг жишээгээр дурьдаж бизнес эрхлэгчид мөн санаа оноо өгчээ.  

Энэ салбарт ашиг өгөх “Монголын эрчим хүчний салбарыг бизнес гэж үзээд гаднын болоод дотоодын хувийн хэвшлийнхнийг оруулж ирүүлэн өрсөлдөөн бий болгох; цэвэр эрчим хүчний экспорт­логч  орон болох; манай улсын эдийн засаг, эрчим хүчний салбар түүхий нүүрснээс нэгэнт хэт хараат байгаа учир түүхий ийм цахилгаан станцад байгальд ээлтэй технологийг нэвтрүүлэх; Хэрэглэгчдийн эрчим хүч­ний зохистой хэрэглээ, тэдний үзэл бодол, эрчим хүчинд хандах хандлагыг өөр шатанд аваачих хэрэгтэй” гэсэн дөрвөн тодорхой санааг сэтгүүлч дэвшүүлэн хэлсэн нь энэ нийтлэлийн бас нэг давуу тал. Ингэхдээ амьдралд хэрэгжих боломжгүй, сэтгүүлчийн сэтгэл хөөрлөөр хийсэн санал биш халуун тогоон дотор нь буцалж байгаа мэргэжилтнүүдийн туршлага дээр тулгуурлажээ.
Судлаачийн зүгээс зөвлөн сануулах зүйл нэг, хоёр байгааг хэлэхийг хүсч байна. Эхний хэсэгт өгүүлэгдсэн  Монгол Улс цахилгаан ОХУ-аас 40-өөд жилийн туршид импортолсоор ирсэн  тухай санаа хойно давтагдсан. Нийтлэлийн хэмжээ том биш байхад эхний хэсэгт өгүүлсэн санаагаа дараа дэлгэрэнгүй давтан өгүүлэх шаардлагагүй юм.
Мөн өнөөдөр сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах зөв гэдэг нь нэгэн тодорхой болсон учир сэтгүүлч энэ тухай ярих биш сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх  бодлого, засгийн газрын бодит дэмжлэг тааруухан байгаа хийгээд  сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр, хуулийн хэрэгжилт хангалтгүй,  удаашралтай байгааг ул суурьтай гарган бичсэн бол нийтлэл илүү сайн болох байв.

Сэтгүүлчээс санаа авах уу? \“Аялал жуулчлал амь тавих уу” нийтлэлд хийсэн шүүмж\

Монголчууд өнөөдөр хөгжлийн ганц гарцыг уул уурхай хэмээн харж, хэн хүнгүй тийш хошуурч буй энэ үед “Үндэсний тойм” сэтгүүлийн сэтгүүлч Д.Батбаяр нийтлэлээ  аялал жуулчлалын салбарын өмнө  тулгамдаад  байгаа асуудалд зориулжээ. Нэгэн цагт Монгол улсын эдийн засгийн тэргүүлэх салбараар тодорхойлогдож байхдаа аялал жуулчлалын салбарынхан сэтгүүлчийн хэлснээр “юм юмтай” байсан бол эдүгээ энэ салбарынхан  тулгамдсан асуудлаа хэлэлцэн шийдвэрлэж ойрын болон хэтийн зорилтоо тодорхойлох цаг ирээд байна. Ийм үед сэтгүүлч Д.Батбаярын энэхүү нийтлэл ач холбогдолтой юм.

Уг сурвалжилсан тэмдэглэлд “Донжгүй Монгол”, “”Нийгмийн хонгор”, “Хэрмэлүүд”, “Төр ба пенис”, ”Харших уу, хорших уу?” гэсэн таван дэд гарчиг дор сэтгүүлч хэлэх гэсэн санаагаа багцлан өгүүлжээ. “Донжгүй Монгол” эхний дэд гарчиг дор цаашид төр, хувийн хэвшлийн байгууллагууд гадаад сурталчилгааны асуудалд хамтран, гадаад сурталчилгааг сайн хийх ёстой гэсэн санааг Лондонд болсон Дэлхийн аялал жуулчлалын үзэсгэлэн худалдаа – “World travel market 2012”- (WTM)-т Монгол тур операторууд улс орноо төлөөлөн хэрхэн оролцсон тухай жишээгээр сонирхолтой өгүүлжээ.

Төр нь бодлогогүй, яам нь хариуцлагагүй учраас хэн дуртай нь Монголоос аялал жуулчлалаар мөнгө хийдгийг “Нийгмийн хонгор” хэмээдэг энгэр задгай хүүхэнтэй зүйрлэж  “Нийгмийн хонгор” хоёр дахь дэд хэсэгт хэлэв. Үүнийг “Active adventure Mongolia” компанийн ерөнхий менежер Б.Энхбаатарын  “Монголд аялал жуулчлалын бизнес хобби болчихлоо”, мөн сэтгүүлчийн “Монголын аялал жуулчлал машинтай хүн ажилдаа явах замдаа халтуур хийдэгтэй адил болжээ” гэсэн онож хэлсэн өгүүлбэрээр баталжээ.

 “Хэрмэлүүд”,  “Төр ба пенис”  гэдэн удаах дэд гарчгуудад үүргэвчтэй аялагч, тэдний байгальд үзүүлдэг сөрөг тал, төрөөс хэрхэн зохицуулж болох хувилбарыг дэвшүүлсэн ба төр, холбогдох яамнаас ачлал жуулчлалын талаар төдийлөн дорвитой арга хэмжээ авахгүй, тодорхой ажил хийхгүй байгаа шүүмжилжээ. Ийнхүү дэлхийн аялал жуулчлалын чиг хандлага Зүүн Азийн орнуудад чиглэгдэж, ингэснээр манай руу ч урсгал нэмэгдэх боломж бүрдэж байгаа юм байна гэсэн олон нийтийн төсөөлөл  явцгүй болохыг дээрх санаа баталжээ.

Харин нийтлэлийн сүүлийн “Харших уу, хорших уу?”  дэд гарчигт уул уурхайн нөлөөгөөр Монголын аялал жуулчлалын ашиг эрс буурч, дөнгөн данган амиа зогоох хэмжээнд хүрсэн энэ үед зөв гарц нь  аялал жуулчлалыг уул уурхайтай хорших бүрэн боломж бий гэдгийг  өгүүлжээ.

Нийтлэлийн гол агуулгыг багцалж үзвэл, Монголын аялал жуулчлалын салбар уул уурхайн салбартаа дарагдаж,  төрийн бодлогоо дутагдсанаас болж уналтад орсныг энэ салбарын мэргэжилтнүүд,  болон бусад баримтуудаар нотлон өгүүлжээ. Эдгээр асуудлыг сөхөхийн өмнө сэтгүүлч аялал жуулчлалын салбарын өнөөгийн өнгө төрхийг “Нийгмийн хонгор” гэсэн дэд гарчиг дор эх сурвалж, өөрийн гярхай ажиглалтын үндсэн дээр энгийн бөгөөд ойлгомжтойгоор өгүүлжээ. “Хэн дуртай нь ээлжийн амралтаараа хэдэн төгрөг хийдэг энэ талбар...”, “Ерөөс Монголын аялал жуулчлалын салбар хэн хүн хоноод өнгөрдөг зам гудсын ганц бие хүүхэн шиг болоод зогсохгүй Зуун айлын барилгын зах дээр зогсох “Би чадна” гэдэг хүмүүсээр дүүрчээ”, “Гадаадын нэг нөхөр (trac header) Монголын компаниар дамжуулалгүй нутгийнхаа хэдэн хүнийг цуглуулж аялачихаад гараад явчихна. Монголд ирээд ганц нэг жолоочтой холбоо тогтоож, оюутан охин хөтчөөрөө аваад л гүйцээ.” гэхчилэнгээр хэлэхийн сацуу “Эндээс харвал нэгэн цагт тэргүүлж явсан энэ салбар жижиг дунд үйлдвэрлэлийн хэмжээнд хүртлээ давжаарсан байна” гэсэн нэг өгүүлбэрээр дүгнэсэн нь хэн хүний толгойд тодорхой төсөөлөл буухуйц оновчтой болжээ

Нийтлэлийн үнэ цэнэ сэтгүүлчийн дэвшүүлсэн тавьсан шинэ санаа, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг санал болгосноор тодорхойлогддог билээ. Тэгвэл “Аялал жуулчлал амь тавих уу” нийтлэлд сэтгүүлчийн нийтлэлдээ дэвшүүлсэн тавьсан асуудал бол нэгэнт Монгол улсад уул уурхай эрчимтэй хөгжиж, аялал жуулчлал уналтад орсон энэ нөхцөлд аялал жуулчлалыг уул уурхайтай хоршуулан хөгжүүлэх хэрэгтэй гэсэн санааг гаргажээ.  Үүнийгээ ч төр засгийнханд сонордуулж “Эмзэгхэн бүтэцтэй энэ засгийн газрын хувь заяаг бид шийдэхгүй, гэхдээ аялал жуулчлалын салбарыг бодлогын хувьд уул уурхайтай холбох болсон санагдав.” гэж өгүүлснээ  Монголын үндэсний аялал жуулчлалын байгууллага ТББ-ын удирдах зөвлөлийн дарга Б.Индрагийн  “Аялал жуулчлал 16 дэд хэсгээс бүрэлддэг тул бүх салбартай зохицож ажиллах боломжтой”,  “Аялал жуулчлал тогтвортой хөгжил төвийн тэргүүн Д.Гантөмөр аялал жуулчлалыг уул уурхайтай хорших бүрэн боломжтой гэж үздэг аж. Дэлхийд уул уурхайгаар тэргүүлэгч олон орон тусгай сонирхлын аялал хөгжүүлдэг гэж тэрбээр ярилаа. Ухаан нь, Оюутолгой дээр жуулчид очоод газрын гүнээс хүдэр олборлох болон хэрхэн боловсруулдгийг үзүүлээд эцэст нь тэндээс гарсан зэсээр урласан бүтээгдэхүүн худалдаж авсан ч болох гэнэ” гэсэн мэргэжлийн эх сурвалжуудыг яриагаар дэвшүүлсэн асуудлаа боломжтой гэдгээ баталжээ. Дээрх санаа нийтлэлийг эхлүүлсэн Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайд Ц.Оюунгэрэл Монголд тусгай сонирхлын аялал жуулчлал хөгжүүлэхийг зарласан тухай,  Mongolia expedition компанийн захирал С.Алдархишиг “Монгол улс тэр чигтээ тусгай сонирхлын зах зээл” гэсэн санаатай нэг шугаманд очжээ.

Сэтгүүлч Д.Батбаярын нийтлэлд бодлогын чанартай эдгээр асуудлаас гадна тус салбарыг хариуцдаг төрийн түшмэд, салбарынханд нь үнэ цэнэтэй байх санааг өгүүлжээ. Тухайлбал, Монгол улсыг гадаад оронд сурталчлахдаа өөрийн онцлог, имижийг илэрхийлж чадахуйц уриа үгтэй, түүнийгээ тодорхой төлөвлөгөө, зорилготойгоор кампанит ажил болгон дэлхийн хүмүүсийн тархинд хийж өгөх нь чухал байдгийг салбарынханд анхааруулсан байна. Жуулчдыг татна гэдэг бол бизнесийн хуулийн нэг адил улс орныг “худалдах” тухай асуудал тул аялал жуулчлалын байгууллага, холбоод бүр өөрийн дураар уриа үг хэлэх биш бодлогын чанартай уриатай байх хэрэгтэй гэсэн сэтгүүлч Д.Батбаярын үг бол үр өгөөжтай, практикт даруй нэвтрүүлэх санаа мөн юм. Сэтгүүлч мөн  үүргэвчтэй жуулчдыг ад үзэх биш  тодорхой бодлого барих, тухайлбал, гадны улс орнууд гаднаас авах жуулчдынхаа 30 хувиас хэтрүүлэхгүй бодлого баримталдаг байна гэх буюу эсвэл Монголд ирэх жуулчин бүхэнд заавал Монголын тур оператороор дамжин орж ирэх гэх мэт хэдхэн шаардлага тавьчихад л цэгцрэх асуудал гэнэ.” гэхчилэнгээр санаа оноогоо өгүүлжээ.

Барууны сэтгүүл зүйн үнэр ханхлуулсан тус нийтлэл баримт, жишээгээр баялаг болжээ. Монголын  сонин хэвлэлийн талбайд  эх сурвалжийн урт урт яриаг нэг дор оруулсан, өөрөөр хэлбэл эх сурвалжийн өгүүлсэн зүйлд бодитой хандаж сонголт боловсруулалт хийгээгүй хэтэрхий нуршуу өгүүлдэг практик бий. Харин барууны сэтгүүл зүйд сэтгүүлчийн нийтлэл цомхон, олон эх сурвалжтай, сэтгүүлч өөрөө дүгнэлт хийхээсээ өмнө  холбогдох эх сурвалж, мэргэжилтнүүдийн үзэл бодолд ач холбогдол өгдөг. Дээрх өнгө аяс “Аялал жуулчлал амь тавих уу” нийтлэлээс харагдаж байна.

Монголын сэтгүүлчдийн өдрийн нормт ажил  их байдгаас нэг нийтлэлд төдийлөн их цаг зарцуулж чаддаггүй. Ийм яаруу сандруу нөхцөлд нэг,  сайндаа л хоёр эх сурвалжаас мэдээлэл авч нийтлэлээ бичдэг. Тэгвэл сэтгүүлч Батбаяр нийтлэлдээ Mongolia expedition компанийн захирал С.Алдархишиг, Аялал жуулчлалын газрын дарга Б.Маргад, Монголын үндэсний аялал жуулчлалын байгууллага ТББ-ын удирдах зөвлөлийн дарга Б.Индра, Active adventure Mongolia компанийн Ерөнхий менежер Б.Энхбаатар, Аялал жуулчлал тогтвортой хөгжил төвийн тэргүүн Д.Гантөмөр, Уулын хөтөчдийн холбооны тэргүүн Г.Өсөхбаяр, Монголын хөтөч тайлбарлагчдын холбооны ажилтан А.Батбаяр нарын энэхүү салбарын дүр төрх, өнөөгийн нөхцөлийг тод томруунаар тодорхойлж чадах төрийн албан тушаалтан, хувийн сектор, холбоодын тэргүүн гэсэн эх сурвалжуудтай уулзаж ярилцжээ.

Дээрх эх сурвалжуудаас мэдээлэл авахын зэрэгцээ сэдвийн дагуу нэлээдгүй эрэл хайгуул хийж холбогдох нийтлэл, тайлан, тоо баримтыг судалсан нь дараах баримтуудаас харагдана. “2005 оноос хойш үйл ажиллагаа явуулсан Horseback Mongolia компанийн франц захирал Силван Рэкура хоёр жилийн өмнө өгсөн ярилцлагадаа жилдээ нэг сая ам.долларын эргэлттэй гэжээ.”, Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам хэдэн арван тэрбумын төслүүд ярьж байна. Харин хувийн хэвшлийнхэн тэднээс одоохондоо зохицуулалт, журам их томдоо л бодлого хүлээж сууна. Аялал жуулчлалын хуулийн “Засгийн газрын бүрэн эрх” хэсэг буюу 14.1.2 нь “Аялал жуулчлалын талаар төрөөс явуулах нэгдсэн бодлогыг хэрэгжүүлж, холбогдох хууль тогтоомжийн биелэлтийг зохион байгуулах” гэсэн заалттай. Мөн Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамны мэдээллээр өнгөрсөн жил 626 993 аянчин Монголд ирсэн, улсын бүртгэлээр энэ зах зээл дээр одоо 650 гаруй аж ахуй нэгж байгаа тухай, албаны эх сурвалжууд аялал жуулчлал ДНБ-ий 10 орчим хувийг бүрдүүлж байна гэдэг ч Монголын үндэсний аялал жуулчлалын байгууллага ТББ-ын тооцоогоор 3-4 хувьтай гарчээ зэрэг баримтууд нийтлэлийг илүү үнэмшилтэй, бодитой болгожээ.

Нийтлэл бүхэлдээ энгийн, ойлгомжтой хэл найруулгаар бичигдсэн. “Гэтэл морьтон Монголын уриа баймаар The first horseman - ийг Казахстан эзэмшчихээд урамтай нь аргагүй домбордож суув.”, “С.Алдаржавхлан “Дараагийн засгийн газар байгуулагдвал бид Уул уурхайн яамтай нийлэх сонирхол байна” гэж тоглоомгүй хэллээ.” Өгүүлбэрүүд дэх урамтай нь аргагүй, тоглоомгүй хэллээ гэсэн үгс нийтлэлийн санааг хүч нэмэгдүүлэхээс гадна амьд болгож байна.

Унших явцад сэтгүүлч хувийн салбарынханы үгэнд илүү анхаарал хандуулж хэтэрхий нэг талыг барьсан буюу мэдээллийн тэнцвэрт байдал алдагдсан мэт санагдана. “Б.Индра “Үзэсгэлэн худалдаа хаа болж байгаагаас үл шалтгаалаад 10 сая орчим төгрөг л төрөөс гаргадаг. Бусдыг нь хувийн хэвшлүүд өөрсдөө төлдөг” гээд “2020 он гэхэд жилдээ нэг сая жуулчин авъя гэвэл зөвхөн маркетингийн зардлыг таван тэрбум төгрөг болгох хэрэгтэй” гэсэн юм” гэсэн  хоёр өгүүлбэрээр Монголын төр аялал жуулчлалын сурталчилгаанд мөнгө зарцуулдаггүй гэсэн ойлголт төрнө. Гэтэл улсын төсвөөс аялал жуулчлалын салбарт жилд дунджаар 150-200 сая төгрөгийн санхүүжилт өгч үүнийг Монгол орныг гадаадад сурталчлах төрөл бүрийн арга хэмжээнд зарцуулдаг. Мөн 2011 онд ХБНГУ-ын Берлин хотноо болсон ITB-2011 олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэнд Монгол Улс  Соёлын түнш орноор оролцож, аялал жуулчлалын салбарын түүхэнд анх удаа төрөөс 500 сая төгрөгийг гадаад сурталчилгаанд зарцуулсан нь гэх баримтуудыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд цацсан байх юм.  

Мөн нийтлэлээс бүхэлдээ аялал жуулчлал уналтад орсон мэтээр ойлгогдож байна. Гэтэл сүүлийн 3 жилд Монголд ирсэн жуулчдын тоо 11 хувь, аялал жуулчлалаас олсон орлого 32,5 хувиар нэмэгдсэн байна. 2011 оны байдлаар аялал жуулчлалын салбарын нийт орлого 280 гаруй сая ам.доллар болж, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5 орчим хувийг эзэлж, энэ салбарт 25 мянга орчим ажлын байр бий болоод байна гэсэн статистикийг төрийн байгууллагууд түгээжээ. Энэчлэн сэтгүүлч хангалттай баримт сэлт цуглуулаагүй, эргэлзээтэй асуудлыг хэд хэдэн эх сурвалжаар баталгаажуулаагүй сул тал ажиглагдаж байгааг дурьдах нь зөв болов уу.

Нийтлэлийн үр нөлөөг авч үзвэл, төрд,  “Монголд тусгай сонирхлын аялал жуулчлал хөгжүүлэхээ урам зоригтой зарласан Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайд Ц.Оюунгэрэлд, тус салбарынхан бодлого баригчдад хувийн секторынхоны дуу хоолойг илүү тодорхой дамжуулж,  төр энэ салбарт ямар бодлого хэрэгжүүлэх, хувийн салбартаа хэрхэн анхаарал тавихыг хэлж өгснөөрөө энэ нийтлэл  практик нөлөө үзүүлэх нь дамжиггүй юм.